جزیرهٔ قشم، یکی از جزایر خلیج فارس است که بهعنوان بزرگترین جزیرهٔ ایران و خلیجفارس در استان هرمزگان قرار دارد[۱].از نقاط دیدنی این جزیره: جنگلهای حرا، غارهای خربس، تنگه چاهکوه، دلفینهای آبی، خلیج فارس، درهٔ ستارهها، جزایر ناز، و غار نمکدان است.
| نام دیگر: برکاوان – جسم-قَسم | |
|---|---|
 |
|
| جغرافیا | |
| مکان | تنگهٔ هرمز |
| مساحت | ۱٬۴۹۱ کیلومتر مربع (۵۷۵٫۷ مایل مربع) |
| طول | ۱۳۵ کیلومتر (۸۳٫۹ مایل) |
| عرض | ۴۰ کیلومتر (۲۵ مایل) |
| بیشترین ارتفاع | ۳۰۲ متر (۹۹۱ پا) |
| بلندترین نقطه | نمکدان |
| کشور | |
| استان | هرمزگان |
| شهرستان | قشم |
| بخشها | بخش مرکزی و بخش شهاب و بخش حرا |
| بزرگترین شهر | قشم (جمعیت ۴۰٬۶۷۸) |
| اطلاعات جمعیتی | |
| تراکم | ۷۸٫۹۸ /کیلومتر مربع (۲۰۴٫۵۶ /مایل مربع) |
جزیرهٔ قشم، یکی از جزایر خلیج فارس است که بهعنوان بزرگترین جزیرهٔ ایران و خلیجفارس در استان هرمزگان قرار دارد[۱].از نقاط دیدنی این جزیره: جنگلهای حرا، غارهای خربس، تنگه چاهکوه، دلفینهای آبی، خلیج فارس، درهٔ ستارهها، جزایر ناز، و غار نمکدان است.
تاریخ قشم
جزیره قشم در عصر ساسانی
جزیره قشم در دوران ساسانیان ابرکاوان (Abarkāvān) خوانده میشدهاست.[۲] در واقع واژهٔ «کاوان»، که در زبان پارسی میانه به معنای «از تبار کاوه» است، به صورت یک اسم شخص در منابع یافته میشود. ممکن است که این نام به شکل درگاهان / درگوان، که به روستایی در کرانهٔ شمالی جزیرهٔ قشم، ۲۱ کیلومتری (۱۳ مایلی) غرب شهر قشم اطلاق شده است، برجای مانده باشد. به نوشتهٔ اصطخری و ابن حوقل، ابرکاوان جزئی از کورهٔ اردشیر خرهٔ استان فارس بود.[۳][۴]
در ۲۳ ق. / ۴۴–۶۴۳ م. فرماندار عرب بحرین و عمان، عثمان بن ابوالعاصی ثقفی، سپاهی را برای تسخیر این جزیره گسیل داشت؛ جمعیت این جزیره بیشتر از قبیلهٔ عبدالقیس ترکیب یافته بود. مرزبان کرمان در آن جا استحکاماتی را به همراه نیرویی کوچک نهاده بود اما در پی درگیری با اعراب به قتل رسید. آن گاه مسلمانان تهاجمات خود را به سوی جنوب ایران پیش بردند و در تَوّاج فرود آمدند.[۳]
ابرکاوان در اوایل عصر اسلامی، سرزمینی شکوفا و پررونق و برخوردار از شهری آباد و روستاهایی بسیار با کشتزارهایی پربار، درختان خرما و دیگر درختان میوه بود. شهر یک مرکز فعال دریانوردی – تجاری (و منبع آب شیرین برای کشتیها) بود. مسجدی که فاتحان عرب بنا کرده بودند در ۳۳۳ ق. / ۴۵–۹۴۴ م. هنوز پا بر جا بودهاست (حدود العالم؛ مروج الذهب).[۳]
نزدیک به اواخر عصر اموی، این جزیره به پناهگاه خارجیان مبدل شده بود. در عصر یاقوت حموی (درگذشتهٔ ۱۲۲۹ م) جزیرهٔ ابرکاوان شکوه و آوازهٔ پیشین خود را به گستردگی از دست داده بود بهطوریکه هیچکس نتوانسته بود به او جایگاه و موقعیت درست و دقیق جزیره را بگوید.[۳]
موقعیت جغرافیایی
این جزیره از شمال به شهر بندرعباس، مرکز بخش خمیر و قسمتی از شهرستان بندرلنگه، از شمالشرقی به جزیرهٔ هرمز، از شرق به جزیره لارک، از جنوب به جزیره هنگام و از جنوبغربی به جزایر تنب بزرگ و کوچک و بوموسی محدود میگردد.[۵]
نزدیکترین بندر در ساحل اصلی کشور به جزیرهٔ قشم، بندرعباس است که فاصله آن تا محل سربندر قشم ۸/۱۰ مایل دریایی (۲۰کیلومتر) است. نزدیکترین فاصله این جزیره به ساحل اصلی کشور، در دماغهٔ شمالی جزیره، در محل بندر لافت (در جزیرهٔ قشم) تا بندر پل، در شهرستان خمیر (در ساحل اصلی کشور) که فاصله آن در حدود یک مایل دریایی (۱۸۰۰ متر) بوده و محل احداث پل خلیجفارس خواهد بود.[۵]
مساحت جزیره
مساحت جزیره ۱۴۹۱ کیلومترمربع، حدود ۲/۵ برابر دومین جزیره بزرگ خلیجفارس یعنی بحرین است.[۵] طول جزیره از بندر قشم تا بندر باسعیدو در انتهای جزیره را در منابع مختلف بین ۱۰۰ تا ۱۳۰ کیلومتر تخمین زدهاند و بیشتر روی طول ۱۱۵ و ۱۲۰ کیلومتر تکیه شدهاست. در گزارش توجیهی اجرای قانون تعاریف، طول سراسری جزیرهٔ قشم را ۱۲۰ کیلومتر ذکر کردهاند. عرض جزیره، در نقاط مختلف متفاوت بوده و بهطور متوسط دارای سه عرض: کم (بین طبل و صلخ)، زیاد (بین لافت کهنه و شیب دراز) و متوسط (در منطقه اسکان) است. با این وجود، عرض متوسط جزیره قشم را ۱۱ کیلومتر میتوان در نظر گرفت.
قشم ۲٫۵ برابر سنگاپور و بحرین و سان مارینو وسعت دارد و بدینترتیب بزرگترین جزیره غیرمستقل جهان است و در نقطهٔ حساس و استراتژیک خلیج فارس و در دهانه تنگه هرمز واقع شدهاست.[۶]
جغرافیای سیاسی
در سال ۱۳۹۷ بر اساس مصوبه هیئت دولت مبنی بر ایجاد بخش حرا در شهرستان قشم[۷] و نیز جدا شدن بخش هرمز[۸] و الحاق آن به شهرستان بندرعباس؛ موجب شد شهرستان قشم دارای سه بخش باشد که عبارتاند از: